Informacje ogólne

Co to jest uzależnienie behawioralne? – definicja

Uzależnienie behawioralne to nic innego jak uzależnienie od wykonywania określonych czynności. Tego typu zachowania traktowane są jako nałogowe (kompulsywne), gdyż człowiek nad nimi nie panuje, a ich występowanie negatywnie wpływa na funkcjonowanie chorego w wielu obszarach życia. Co ważne, uzależnienia behawioralne umożliwiają osiągnięcie przyjemności, ale przede wszystkim zredukowanie złego samopoczucia i nieprzyjemnego napięcia.

Jakie są rodzaje uzależnień behawioralnych?

Uzależnienia behawioralne określane również jakie czynnościowe dotyczą zazwyczaj uzależnienia od:

• Internetu, tzw. siecioholizm, który polega na wielogodzinnych sesjach i surfowaniu po stronach internetowych,
• komputera i gier komputerowych (gry on line lub stacjonarne),
• gier hazardowych (uzależnienie od hazardu),
• seksu (seksoholizm),
• zakupów – zakupoholizm, uzależnienie od kupowania, może przyjmować różne formy i dotyczyć wielu artykułów, między innymi odzieży, przedmiotów, etc.,
• pracy, tzw. pracoholizm,
• jedzenia (jedzenioholizm).

Poza wymienionymi wyżej uzależnieniami można mówić również o fonoholizmie (uzależnienie od telefonu komórkowego), kart płatniczych, portali społecznościowych czy środków masowego przekazu. Niemniej jednak repertuar współczesnych uzależnień behawioralnych ciągle się poszerza. Wyróżnić można w tym znaczeniu tanoreksję (uzależnienie od opalania się, przede wszystkim w solarium), ortoreksję (uzależnienie i nadmierną koncentrację na zdrowym jedzeniu), bigoreksję (przesadną dbałość o własną sylwetkę). Ponadto, wskazać należy uzależnienie od zabiegów medycyny estetycznej i chirurgii plastycznej. Co ważne, przykłady można tu mnożyć, ponieważ w dzisiejszym świecie wszystko może byćs źródłem potencjalnego uzależnienia.

Przyczyny uzależnień behawioralnych

Do czynników ryzyka zachowań kompulsywnych zaliczyć należy:

• czynniki genetyczne, dziedziczenie skłonności do popadania w uzależnienia,
• czynniki społeczne i społeczno-kulturowe, związane z przynależnością do określonych grup rówieśniczych lub społecznych,
• psychologiczne, związane z podatnością na redukcję napięć związanych z wykonywaniem określonych czynności.

Objawy uzależnień behawioralnych

Do objawów uzależnień behawioralnych zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Zaburzeń Psychicznych ICD-10 zaliczyć należy:

• silne pragnienie lub przymus wykonywania określonych zachowań i działań,
• niemożność lub znaczne trudności w kontrolowaniu zachowań związanych z uzależnieniem,
• fizjologiczne objawy uzależnienia behawioralnego, które pojawiają się w wyniku zaprzestania wykonywania określonych czynności, takie jak: rozdrażnienie, bezsenność, agresja, złość,
• zwiększona tolerancja na określone zachowania i związana z tym konieczność nasilania zachowań w celu redukcji napięcia,
• kontynuowanie szkodliwych zachowań nawet mimo występowania wyraźnych szkód związanych z uzależnieniem.

Należy wskazać, że mechanizm i schemat popadania w uzależnienie behawioralne jest podobny u każdego chorego. W początkowym okresie niczym się nie różni od czynności wykonywanych przez zdrowych ludzi, niemniej jednak pojawiają się pozytywne uczucia i redukcja napięcia związana z określonym działaniem, która z czasem przeradza się w uzależnienie.

Leczenie uzależnień behawioralnych

Leczenie uzależnień behawioralnych poprzedzone jest rozpoznaniem i diagnozą problemu. W tym celu konieczne jest przeprowadzenie badań i wywiadu lekarskiego dotyczącego zachowań pacjenta. Za pomocą kryteriów diagnostycznych lekarz ustala, w jakiej fazie uzależnienia znajduje się chory. Postawienie diagnozy umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia. Należy wskazać, że w przypadku uzależnień behawioralnych leczenie opiera się przede wszystkim na terapii grupowej. Terapia umożliwia dzielenie się własnymi doświadczeniami i buduje poczucie wspólnoty z innymi chorymi. Uzależniony dzięki temu nie czuje się odrzucony i odosobniony w swoich problemach. Niezwykle skuteczna jest też psychoterapia indywidualna, podczas której chory wspólnie z psychoterapeutą może na bieżąco rozwiązywać swoje wątpliwości, otrzymuje niezbędne wsparcie i zrozumienie oraz pomoc w wyjściu z nałogu.

Profilaktyka uzależnień behawioralnych

W uzależnieniach behawioralnych niezwykle ważna jest profilaktyka, która umożliwia ograniczenie nowych przypadków zachorowań. Związane jest to z podnoszeniem świadomości osób na potencjalne zagrożenia i prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej. Poznanie potencjalnych zagrożeń i etiologii pojawiania się uzależnień może przynieść pozytywne efekty i zminimalizować ryzyko popadania w nałogi. Warto również wskazać, że w przypadku, kiedy osoby zaczynają dostrzegać problemy związane ze swoim zachowaniem, zazwyczaj samodzielne odzyskanie kontroli nad własnym działaniem jest bardzo trudne. Warto wówczas zgłosić się po pomoc do specjalisty bądź skorzystać z telefonu zaufania.

Uzależnienia behawioralne – konsekwencje

Uzależnienia behawioralne, podobnie jak inne uzależnienia od substancji psychoaktywnych (narkotyków, alkoholu czy leków) prowadzi do degradacji we wszystkich sferach życia uzależnionego. Osoby uzależnione wycofują się z życia społecznego i kontaktów z najbliższymi, uzależnienie staje się nadrzędnym celem wszystkich działań i całej aktywności. Ponadto, do skutków społecznych zaliczyć należy zawężenie zainteresowań i pogorszenie relacji z rodziną. Należy wskazać, że uzależnienia behawioralne powodują pojawienie się skutków, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i pełnienie ról społecznych, a nawet rozpad rodziny. Należy zatem podkreślić, że negatywne skutki zachowań kompulsywnych, w zależności od rodzaju, mogą powodować dysfunkcje w sferze fizycznej i psychiczno-społecznej chorego. Do konsekwencji fizycznych zaliczyć należy bóle głowy, klatki piersiowej i nadgarstka, ataki nerwowe, a także problemy żołądkowe czy zespół przewlekłego zmęczenia. Z kolei wśród skutków psychicznych wymienić należy problemy ze snem, zmienność nastrojów, trudności w koncentracji uwagi oraz zaniżoną samoocenę.

Uzależnienia behawioralne, podobnie jak narkomania, alkoholizm czy uzależnienie od nikotyny, prowadzą do degradacji życia chorego niemal we wszystkich aspektach jego aktywności. Niepokojące są statystyki, które wskazują, że każdego roku dochodzi do coraz większej liczby przypadków popadania w nałogi. Co ważne, na uzależnienia behawioralne szczególnie narażone są dzieci i młodzież, których układ dopaminergiczny w mózgu szczególnie podatny jest na system kar i nagród.

Autor: Piotr Strojnowski

Źródło: Uzależnienia behawioralne - czym są, jakie są ich rodzaje i przyczyny? (medjol.pl)